Meridionale

Unë paralel,
ti meridian,
në pikë-takime 
ngul çastin
çekan’ i rëndë 
i fatit me koordinata,
mbërthyer si shenjt
vdes; pastaj
flur sërisht,
kërkohemi
gjunjëkëputur,
nuk mundim të mos mundim, sepse
megjithatë
rrotullohet
thanë;
“megjithatë”…
S’mundje fryma,
Firoma t’umor,
fryma m’u mor,
mushkri të veçanta 
dashkësh lumturia,
tjetër aerobi.
Meridianin tënd do të pres
diku në pol të durimit,
një pikë-vetmi 
që më nuk lëviz
dhe n’u rrotulloftë
e n’u përmbystë 
e si rrotull fati
bota
të pëmbytet,
ti atje do të vish 
me të gjitha si-të,
e pashmangshme.

Nga letrat e panisura të një piktori - fragment

Zarfet e dy letrave që pasonin ishin ngjitur pak nga koha. Një difuzim i ngurtë i letrës, në të cilin molekulat e njërit zarf dyndeshin drejt tjetrit, dhe anasjelltas, në një migrim kureshtjeje, sikur mezi ç’prisnin të mësonin ç’kish në zarfin ngjitur, ç’hall e lëngim, apo ç’lumturi, pasi ashtu sikurse bari në livadhin e fqinjit duket më i gjelbër, edhe radhët në letrën tjetër janë më të lulëzuara.
Letrat e pahapura mbase janë ndër ndryrjet më të mëdha të njerëzimit, pasi një zarf më shumë se për t’u mbyllur është bërë për t’u hapur. S’kish shumë kohë që kish dëgjuar për mijëra letra të pahapura qysh prej qindra vjetësh nga posta hollandeze, që tani prisnin të studioheshin nga akademikët në Leiden, MIT, Yale dhe Oxford. Letrat ishin ruajtur nga një farë Simon de Brienne, drejtor poste në Hagë, dhe e shoqja, Maria Germain. Ato letra përgjithësisht nuk ishin hapur nga marrësit. Në ato kohë marrësi duhet të paguante për letrën. Sidoqoftë, kishte letra që nuk ishin hapur pasi i adresuari nuk donte të pranonte të lexonte ç’kish në letër, siç ishte për shembull rasti i një atësie të padashur. E gjitha kjo e zbehte breroren kalorsiake të letërshkrimit, që i vjetëruar bëhet edhe më i sh(tr)enjtë, duke rikujtuar faktin e stërnjohur që njerëzit kanë qenë gjithnjë po aq me cene e të parvitytshëm në të gjitha kohët, qysh me ngjizjen e tyre si lloj.
Akademikët ishin të ngazëllyer prej mundësisë së hapjes së kapsulave të kohës. Ishin letra të shkruara prej gjithfarë aristokratësh, tregtarësh, aktorësh, botuesish, spiunësh, njerëzish të arsimuar apo pothuaj analfabetësh, dhe në gjithfarë gjuhësh, në frëngjisht, spanjisht, italisht, latinisht, hollandisht… E megjithatë, edhe pse gjetja kishte një rrënqethje prej Edmond Dantesi dhe zbulimi të thesarit, ai nuk mund të mos ndjente edhe një farë prishjeje të festës prej prekjes së intimitetit. Diçka që me siguri akademikët nuk do t’ia pohonin askujt, as vetes së tyre.
Ndërsa unë nuk po thyej asnjë krah të brishtë privatësie, tha me vete. Unë mund të mos kem larminë e thesarit hollandez, por unë jam të paktën diskret, vazhdoi, gjithë duke ndjerë se prapë se prapë, diçka nuk shkonte. Nuk donte ta besonte, por po provonte një sëkëlldi si prej dhunuesi, një ndjesi faji që po u futej në brendësi të tjerëve, e sidomos të tjerave, për gjëra që ato nuk i dinin, e për më tepër të shkruara nga ai vetë. Por ndoshta pikërisht këtu qëndronte problemi. Sa mund të thoshte se ato letra i kishte shkruar vetë? A nuk ishte gjithkush një tjetërkush pas një kohe të dhënë?

***
Ndjenja më e fortë e pasurisë të jepet kur fut dorën në xhep dhe prek stërlinën e asgjësë. Një farë volie, si refleksi i vajzës së paarritshme në pasqyrë, asgjëja na është aty për të kuptuar gjithçkanë. Unë jam i bindur se asgjëja nuk mund të ekzistojë, gjithë duke patur të drejtën e ekzistencës për sa kohë pranojmë gjithçkanë. Sepse duket sikur në qoftë se ka diçka që mund ta këmbesh me asgjënë në një tram të ndershëm, kjo është gjithçkaja. Çka e fut Zotin pa radhë dhe nga dritarja në party. 
Përtej shakasë, them se nuk ka gjë që mund të të përkasë më shumë se sa asgjëja. Pasi këmbimi i saj është i pamundur. I mendoja këto teksa isha (përfundimisht përfundimisht?) larg teje, në vendin më të mërzitshëm në botë, një oborr hajesh në shitoren vendore të mbuluar. Nuk dua të them mall, ndërsa fjala zëvendësuese bezistan më vërtitet në kokë si një mizë që s’e gjen dot kurrë plasën e daljes dhe përplaset së brendshmi. Oborr hajesh në bezistan, sini prej bukëpeshku, pirunë plastik, një farë gjeneral Tso në trajtë salce të ëmbël si marmalatë e ndenjur bujqish dimëror… asgjë nuk më bindte që kjo ish një gjendje e mjerë, kur si regull e në parim, siç na mësojnë edhe filmat, nuk duhet të rruhesh, duhet ta lësh veten pas dore dhe të hash marmalatë bujkrobërish nga Siberia lindore. Në gjuhën e vendit prishjen e një marrëdhënieje e thonë me ndihmën e thyerjes, dhe vërtet ka diçka prej një frakture e gjitha kjo, një goditje me krisë është gjithësesi aty.
Përfund mushkrive të mia, një orkestër harqesh luante “Golden slumber”, pastaj “Everybody hurts”, por pa u kthyer dot në mëshirë për veten, edhe pse e kërkoja mëshirën pa mëshirë në gjithë skutat e lukthit. Shkretimi nuk donte të mbërrinte, Saharaja kishte një droje rëre prej drurëve të pishave detare. Diçka nuk pranonte të vdiste. Dhe m'u aty m’u shfaq ideja se zeroja s’mund të jetë tjetër veçse një relacion jo-zerosh.
Diku duhej ta kisha dëgjuar, por ngaqë s’më kujtohej ku, po e merrja si të mirëqenë sikur më proftasi nga vetja. Bota përreth ishte në rregull, si gjithnjë domethënë. Një familje burrë-grua-dy fëmijë sollën një ajër festimi, u ulën të hanin hamburger, një lloj salce e fshehtë e zinxhirit të hajeve të çastit u vetëtinte në cepat e buzëve, me siguri do të shkonin në kinemanë ngjitur me mall-in, dhe ai kompozim statistikor (U mungonte vetëm një 40%-sh fëmije për t’u bërë të saktë si familje optimale me 2.4 fëmijë mesatarisht… por mbase ajo ishte 3.6 muajsh shtatzënë, çka është një 40%-ësh fëmije, thashë me vete, i tmerruar që po e lija veten të tërhiqesha nga ajo rrymë idiote e të menduarit. Ama në qoftë se fetusin do ta marrim si një qenie të plotë në këtë fazë, siç po debatohet aq shumë në media aktualisht, atëhere llogaria nuk del e saktë, ka ose dy, ose tre fëmijë, diskretë dhe të bukur, vazhdimësia e llojit etj., etj. Mendimet idiote kanë fuqinë e tmerrshme të një vorbulle thithëse: por prit, në qëlloftë shtatanik, atëherë gruaja, që vërtet s’merret vesh nëse është e mbushur dhe e kolme nga natyra apo shtatzënë, duhet të jetë vetëm 2.8 muajshe, ç’ka e çon datën e “zënies” dhe të fillimit të botës 84 ditë më parë, në një kohë kur unë dhe ti nuk ishim akoma asgjëja që jemi sot…), ai kompozim pra, - pasi i shkunda me bezdi gjepurat që më gëluan në kokë dhe që i vura midis kllapash për t’i flakur kollaj në koshat e mëdhenj riciklues të plehrave dhe harresës, - më dëfteu se sa mund të kushtonte lumturia, si një komoditet me bursat e saj të pafundme: në rastin konkret rreth 85 dollarë, për ta rrumbullakosur gjënë në mënyrë dhjetore me të tepërt. A kishte një inflacion të lumturisë, apo ndjekja e saj ishte bërë më e lehtë, kjo ishte çështja. Në fakt nuk kishte asnjë çështje, ose më saktë ajo ishte gjetkë, si gjithnjë. 
Sidoqoftë, m’u ndërmend siç të thashë, që zeroja është një marrëdhënie, e jo shpikje. Është një thjeshtim, një asgjësim, dhe akush nuk mund të asgjësojë tjetër “gjë” veç gjësë. Nuk ka zero, thashë, ka 5 - 5 ose 2 - 2, çka më bëri të mendoj se zerot nuk mund të jenë as të barabarta mes tyre, ato ndryshojnë pas asaj që u asgjësua, ja si kjo asgjëja jonë sot e gjithë ditën, që na përket edhe më shumë se gjëja që patëm, duke mbetur prodhim i saj, a nuk të duket kështu? Do të doja të dija se ku gjendej “antigjëja”, antimarrëdhënia, që mezi ç’priste ta asgjësonte, ta thjeshtonte punën në këtë dimërim të tanishëm me këtë bukuri shkretëtire, me dritare dhe qiej që kanë mundësitë të të thonë aq shumë e s’të thonë gjë prej gjëje. 
Çdo gazelë ka luanin e vet që endet nëpër pyll, derisa vjen çasti i sulmit. Duket sikur lidhja jonë “konkrete”, me takime, kafene, dhomën tënde, prekjet e duarve, të gjitha këto, “të prekshmet” që sapo thashë, kanë diçka prej preje, ndërsa e kundërta e tyre predatore pret në mugëtirë. Të kundërtën e tyre, antitakimet, antikafenetë, antiprekjet, antidhomat e antishtretërit nuk i shohim, mbase të zënë siç jemi me lumturi dhe dritë. Ajo qenie e errët që bubrron në zona po ashtu të errëta, si ca buburrecë të pakapshëm e me një emër shtrige, “furrtaja e zezë”, më përfytyrohet se si hap guvat e errëta të furrave të saj të frikshme me lopata të gjata druri në duar, për të djegur në ato humbella gjthë dritat tona të çmuara në tava katrore restorantesh. Furrtarin e fëminisë sime e quanin Mehdi. Sa për ta ditur, nuk di pse m’u duk e denjë kjo për të ta thënë.
Pastaj m’u mendua diçka tjetër, edhe më e sikletshme: ai shembulli me gazelë dhe luan jo vetëm çalonte, por nuk duhej as të ishte i vërtetë. Ashtu si vdekja që nuk është intervencioniste, që nuk ndodh në ditën që shënohet në çertifikatën e saj, por gjithnjë e nga një çikë, edhe çastet e asgjësimit duhej të ishin të tillë, duhej të ndodhnin vazhdimisht, si në mantrën e vjetër të lëvizjes mekanike, një zgjidhje e konfliktit të një pike në çdo çast të dhënë që është dhe nuk është aty, madje, dhe këtu u rrënqetha plotësisht, një çast mbase nuk është i tillë po nuk pati asgjësim, atë përplasje të dritës që shohim dhe të territ që nuk shohim. Ajo që perceptojmë si zero nuk është veçse një përplasje asgjësuese, dhe asgjësimi nuk është tjetër veçse bashkëqenie. It takes two to tango. Duhen dy që të bëjnë një zero. 
Më shumë m’u përforcua kjo bindje nga fakti që po të ishte zero kjo vetmi, në të nuk do të ishte ideja jote, ideja jote nuk do të ishte pa mungesën tënde, dhe se pa mungesën tënde nuk do të kishte zero… e që aty pastaj, vetëm një hap larg priste mendimi tjetër që ti nuk mund të ekzistosh veçse si zero në mua, në një dyluftim të pafund e të paprerë midis teje dhe mungesës tënde, të anti-tysë. E vetmja mënyrë se si mund të të kem duke të mos pasur, asgjëja ime e çmuar. 
Pyes vazhdmisht: si duhet të duket, në të vërtetë, anti-tia? Sado që përpiqem ta përfytyroj, t’i jap një fytyrë e një jetë (më duhet të thosha një antijetë), nuk mundem. Ne nuk mund të përfytyrojmë gjëra që nuk mund të shihen. Siç nuk mund të dimë tingullimin e ultratingullit.
Dhe, si ai që merr vesh se i kanë zënë pritë diku, kur akrepi i egos goditi dymbëdhjetën, u alarmova: Po anti-uni? Si duhet të jetë ai që më asgjëson tashmë brenda teje, duke më shndërruar në një mungesë të njëjtë me tënden në mua?
Thuhet se kemi të njëjtit tanë në gjithësitë bashkërendëse, përmbushjet tona të ndryshme gjasore në universe të tjerë, por nuk po flas për këtë. Këta janë shumë unër, të cilët me siguri nuk kanë takuar asnjë nga ti-të përkatëse. Sepse sa janë gjasat për këtë? Zero janë. Dakord, për të qenë të drejtë deri në fund, një shans edhe është, siç thamë, varësisht nga zeroja. Por po flas për të kundërtin tim identik; që ta përshkruaj në mënyrë numerike (ma fal këtë bezdi), po flas për minus unin. Që më është më i huaj se gjithkush tjetër në këtë botë. Si i kundërti i përsosur. I panjohur dhe i panjohshëm ngaqë i pa vëzhgueshëm.
Si me shumë ngushëllime, ne gënjejmë veten edhe me kujtesën, duke i dhënë asaj lidhje me të shkuarën. E shkuara, si domen i lëndës së errët, shtrihet e pakapshme nga ne, robërit e lëndës. Ne jemi vetëm një vargan i paprerë tanish, seri zerosh në një stafetë pa fund, që i quajmë çaste ngaqë s’mund të lëmë gjë pa i vënë një emër. Pasuria e gjithëkujt varet nga sa të pasura i ka zerot e veta të tanive. Nga ç’u asgjësua në to (sa pa kuptim duket tani edhe ajo “zeroja absolute”). Pra të famshmet “Kujtime për ty” janë një iluzion. Ajo që e marrim për kujtesë është vetëm ç’na rrëfen e tashmja vazhdimisht. Vetëm me të tashmet mund të kuptohet edhe harresa, e cila ndodh kur çastet në vargan të tanive që jap-e-marrin me njëri-tjetrin vendosin të mos komunikojnë më. Për arsyet e tyre. Dhe kjo më futi një frikë prej përgjegjësie. Unë të mbart çdo çast, sikur hijen, nuk ka strofkulla ruajtjeje për ty, kasaforta për të ndryrë gjënë e çmuar e për të shkuar atje kur ta sjellë hera. Siç bëjmë me bizhutë. Unë mund ta humbas zeron tënde me çdo të tashme!  
Pashë prapë përreth. Familja statistikore kishte ikur. Me siguri në kinemanë ngjitur. M’u duk sikur vetëm ai “oborr hajesh” “të çastit” nuk do të zhdukej kurrë, rrethor dhe i mërzitshëm, si i ardhur prej një kohe të errët pa e gjetur kurrkund të kundërtin e vet të çelët në këtë botë.

Guacka spirale

Teksa ajo i flaku guackat e mbledhura me aq kujdes dhe përkushtim për disa orë rresht, unë pata vegimin e një zbulese, m’u duk sikur kuptova gjithçka në atë sekondë. Kjo puna e zbulesës prej sekondës së diçkaje të zakonshme ka ndodhur në histori me njerëz të famshëm, që na vijnë me gjetjet e mëdha, Arkimedi që doli nga vaska duke bërtitur, Njutoni të cilit i ra molla në kokë, pra nuk se ishte ndonjë çudi e madhe. Tani unë nuk jam Njuton dhe nuk zbuloj rëndesa, por jam ama një vdekatar i zakonshëm dhe si i tillë zbulova (m’u duk) pse Doloresi është me mua. Sepse unë po e vrisja mendjen bajagi e prej kohësh se pse Doloresi rrinte me mua. E kam fjalën pse e kishte bërë atë zgjedhje. Sa herë që ndeshja në TV frazën “why are you settling”, mendja me shkonte drejt e tek Doloresi dhe vetja ime. Ishte një marrdhënie që rrinte pak skiç, pasi unë nuk isha munduar ta arrija atë; nuk e kisha “gjuajtur”. Doloresi nuk ishte një kurorëzim. Sepse besimi i përgjithshëm është që vajzave të kërkuara “u duhet bërë hyzmeti”. Për to duhet punuar sipas të gjitha normave dhe manualeve të kulturës protestante. Ndërsa ky nuk ishte aspak rasti, unë nuk “e kisha gjuajtur”. Jo për gjë, por ngaqë si rregull “nuk gjuaj”, dhe arsyen e kësaj nuk kam guxuar ta shkoqis ndonjëherë, domethënë as me vete nuk kam guxuar ta përsias si e pse, pasi kam frikë nga përfundimi, kam frikë mos më del përpara ndonjë frikë nga ato që rrine varur në musandër krahas veshjeve të mira në kremastare të drunjta ruajtur me bar mole. 

Kjo frika nga frika duhet të jetë ndonjë gjë me të cilën filozofët duhet të kenë bërë goxha emër, ma do mendja. Si edhe poetët, xhanëm. Ëndërr në një ëndërr. Çudi nga çudia. M’erdh çudi që u habita… E të tilla gjërëra. E të tjera e të tjera… Nuk kam guxuar të kuptoj se pse nuk gjuaj përgjithësisht, jo vetëm për femrat, por edhe për shumëçka tjetër, domethënë edhe për ndonjë punë të mirë, të themi, apo për miq të zgjedhur, me ndikim dhe rëndësi. Si rregull ngushëllohem me ç’më sjell hera, ngushëllohem po ashtu gjithnjë me thënien e vjetër sa vetë ngushëllimi, se mund të ish edhe më keq nga ç’është, çka siguron më mirë se shumë hapje e receta një gjumë pa trazira. Por të mbetemi tek gocat, meqë po flisja për Doloresin: nuk e kisha gjuajtur atë që do të ishte ëndrra e jo pak djemve me vlerë sigurisht më të madhe se e imja në tregun e ndershëm të ofertave për femrat. Një arsye me tepër kjo për të mos u besuar ligjeve të ekonomisë, mardhënieve të ndërthurura të kërkesës, ofertës dhe çmimit, për të cilat kisha krijuar bindjen se percaktonin gjithçka midis njerzve, edhe në mardheniet e afërta e të brendshme mes tyre (rrekja ime për tëmos përdorur fjalën “intime” më bënte jo rrallë t’i bija gjatë, e jo vetëm fjalëve). Është ekonomi puro, i pata dhënë dum, qyshse një vajzë për të cilën më kishte rënë keq në kokë, më tha pa ia bërë syri tërr e me një natyrshmëri vrastare, se do të më linte, sigurisht, po t’i dilte një rast më i mirë se unë, të themi ndonjë yll kinemaje apo i biri i ndonjë milioneri me famë. S‘do mend, s’do mend, u hoqa atë botë sikur nuk më bëri fare përshtypje. E ç’është e drejta, nuk dija a t’i gëzohesha apo jo atij sinqeriteti, një gjë që me ngulm e kerkojmë tek njerezit me të cilët kemi të bëjmë. Kjo, përveç dyshimit mbi vlerën e vërtetë të sinqeritetit, më nguliti atë bindjen që përmenda, domethënë të zbatimit pa kusht të kritereve të ekonomisë (mikro dhe makro) në çdo fushë të jetës, edhe në atë shpirtëroren, e madje sidomos në atë shpirtëroren. U ngazëlleva kur mësova mbi utilitetin si koncept, sepse ai u vinte kapak gjithë përsiatjeve të stërzgjatura mbi zgjedhjet dhe zgjidhjet që bëjmë në jetë. Ishte aq magjike ajo fjalë: pas çdo vendimi rrinte e fshehur si lepuri i madh pas ferrës së vogël - të vogël në dukje, apo “sic”. U-ti-li-te-ti: sa bukur kur bota shpjegohet kaq lirshëm dhe rigorozisht, njëherësh! Më pas, lloj-lloj teorish, si ajo e lojës, për shembull, ndërtuan një përbindësh të vockël nën skalpin tim, në analogji kjo me lepurin me ferrën, dhe e betonuan aftësinë dhe mënyrën time të të shpjeguarit të botës, femrat përfshirë, meqë po flasim gjithnjë për Doloresin, deri në pikën kur kjo gjë po rrezikonte të bëhej e mërzitshme, si gjithçka e parashikueshme.

Por fakti që Doloresi po vazhdonte të donte të rrinte me mua, edhe pas disa takimeve të para, të cilat nuk se ishin as dhe të lavdishme, që të thuash, nga ato që mbahen mend gjatë, po ma trondiste gjithë sistemin e ndërtuar me aq mund për të shpjeguar botën. Pikërisht kur prisja një ndarje nga ato të tipit “shihemi, rreth e rrotull jam”, ndarje të cilat ta bëjnë idenë e rrethit dhe rrotullit fare të ngjashme me atë të një spiraleje pa fund e të spanuar, vinte në mbyllje ftesa e saj, “a je i lirë pasnesër pasdite… të themi nga shtata”? Dhe unë sigurisht që isha. Gjithmonë. 

Çdo fitore e pamerituar sikur barazpeshohet me zhbërjen tonë dora-dorës, me dobësimin e syve apo të ndonjë organi jetik, veshkave me siguri. E kam mëse të qartë që plakjen e kemi një rrjedhim të fitoreve të tilla, sepse merita është tek e fundit një konvencion tejet subjektiv dhe i pa bazë. Ngadhënjimi pas çdo takimi me Doloresin jam i sigurt që duhet të më shkaktonte ndërkaq ndonjë katastrofë të vogël organike, ndonjë shtim rrudhe apo thinje të paktën, sepse ndryshe do të ishte e pakuptueshme e gjitha, sikur edhe thjesht për hatër të termodinamikës. Kur gjërat duken shumë të mira për të qenë të vërteta, atëherë ato janë vërtet të tilla, shumë të mira për të qenë të vërteta, dhe pas çdo takimi me të, që për mua ishte krejt, po krejt mesatar, shetitje pa ndonjë pikë kulmore, përsëritje temash të herës së shkuar, ndonjë debat që nuk ngrihej kurrë në kulmet e konfliktit ideor, pas çdo situate të tillë pra, kur vinte përsëri ftesa për një tjetër randevu, me kohë aq të përcaktuar, këtë të premte, këtë të martë, unë ndihesha si i vrarë më pas, me saktë si i plagosuri që nuk di se ku e ka marrë plagën. Kur të ecën aq mirë, jo rrallë të ze frika pa shkak, ashtu thjesht si për kompensim të gjërave. Gjatë kohës deri në takimin e ardhshëm, çdo sëmbim i vockël me dukej si shenjë e sigurt e ndonjë sëmundjeje me gjasë fundore, çdo fytyrë e përçudshme pas gjumit e para pasqyrës, me atë ngrirjen prej parafine, më dukej si një prishje pa kthim prej moshimit, derisa në fund vinte dita e takimit dhe çdo gjë shkonte si më parë dhe unë e gjeja veten në rrjedhën e një lumi në të cilin do të donte të ishte shumëkush nga djemtë që njihja, rrjedhë që më shtynte medoemos në afrimin e radhës me Doloresin, edhe pse thellë kisha një lloj mosbesimi. Ky (mosbesimi) s’është veçse syth i një frike parake e kultivuar në një frut ekzotik.

Nuk arrita asnjëherë të isha krejt “intim” me të, pavarësisht orëve të kaluara bashkë. Madje, pasi filluam të konsumonim seks, pyetja “pse mua” m’u bë edhe më e fortë, në vend që të fashitej. Kjo ndodhte pasi nuk kishte tjetër pritshmëri sqarimi paskëtaj, s’kishte ç’të ndodhte më, kështu më dukej, pas së cilës të thyhej pengesa e moskuptimit. 

Nuk mëtoja ta dashuroja. Dashuria ishte diçka me të cilën i kisha larë hesapet, fatmirësisht, ose fatkeqesisht, ose të dyja bashkë më mirë, pra “për fat” i pata larë hesapet çprej disa kohësh. Kisha një siguri si prej vaksinimi për të: nuk më ze më. Thjesht kërkoja të ndihesha mirë pranë saj, në një gjendje entropike më të volitshme, çka herë-herë edhe ndodhte, por aq sporadikisht, saqë përsëri pyesja veten “pse me mua, pse mua, Dolores”? 

E kësisoji po shkonte puna, deri para pak ditëve, siç thashë, kur po mblidhnim guacka në breg të detit. Ishte një nga ato ditët e bukura, por jo mjaftueshëm, kur ajo gjëja që mungon nuk të jepet e përcaktuar, por thjesht si mungesë, dhe ne po ecnim në breg të detit duke mbledhur guacka të një lloji pak të rrallë spiral. Duhej një farë mjeshtrie për t’i gjetur, e në fillim po mjaftoheshim me ndonjë guackë të thyer, derisa ngadalë po ia merrnim dorën pikasjes së tyre: guackat e mira nuk ndodheshin krejt në breg, ato duheshin kërkuar pakëz më thellë, dhe pikërisht në ato hope kur vala tërhiqej dhe tjetra pasardhëse nuk kishte mbërritur akoma, pikërisht në atë grimë kohe dhe në atë vend, kishte një mundësi të vërtetë të gjeje ndonjë për të qenë. Guacka e parë e përsosur që unë e kapa vetëtimthi u shoqërua me një brohorimë ë vogël prej saj. Ishtë një gëzim aq i sinqertë, saqë unë iu vura më me pasion gjuajtjes së guackave të tjera, dhe pas pak arrita të shquaj dhe të kap të dytën. Si i kap, si i kap, pyeti ajo plot interes, dhe unë ia tregova atë punën e valës që tërhiqej dhe e zbulonte tabanin e rërës për pak sekonda. Iu vumë plot gaz punës, sa tërhoqëm vëmendjen e disa të tjerëve rrotull, të cilët u vunë të kapnin guacka edhe ata sikundër ne, por pa sukses. Ne kapëm aq sa nuk po i mbanim dot në duar, dhe filluam të flaknim ato që nuk dukeshin aq të përsosura, që ishin të thyera pjesërisht, derisa mblodhëm aq sa s’mund të mbanim më në duar. Ishin vërtet të bukura, dhe kur dolëm nga bregu e u ulëm diku në rërë, i vumë në radhë të seleksionuara me kujdes sipas madhësisë. Ajo dukej e lumtur. Unë u ndjeva mirë në gëzimin e saj. Për herë të parë provova një ndjesi të vërtetë afrimiteti: ajo do të më kujtonte në shumë pasdite kur ta kundronte atë koleksion guackash në shtëpi të vet. Pata një zbutje të diafragmës, të pa ndjerë prej kohësh, dhe më erdhi aq mirë për veten dhe aftësinë për një emocion të atij lloji. Natyrisht që Doloresi m’u duk më e bukur se kurrë; për këtë ndihmoi edhe dielli në perëndim që ra për një çast mbi flokët e saj duke e praruar si një perëndeshë deti. Ishte e para herë që nuk po pyesja pse kisha aq fat e nuk po kërkoja shpjegim për gjësend. Ajo i mblodhi guackat me kujdes, dhe shi kur unë nuk e prisja, i flaku të gjitha në det me natyrshmërine e një frymëmarrjeje. Dhe më buzeqeshi lehtas. Nxorri një guackë të fundit, e cila ishte krejt e zakonshme dhe e thyer në mjaft vende, dhe tha thjesht: “këtë po mbaj”.

U hoqa sikur s’më bëri përshtypje fare, me aq sa kjo ish e mundur, dhe tunda kokën për të miratuar, por ndërkaq nuk po kuptoja asgjë, aq asgjë, sa që më në fund po kuptoja gjithçka.

Koloni e Marsit

Limonti në koloninë e Marsit,
ndryshk lëkure (oksid pionierësh) bie, pluhur i kuq:
“Të njëjtët elementë qenkëshin kudo, 
shpresuam tjetër kripë
e s’na nda kloruri.
Të gjitha rrugët çojnë në të tjera rrugë!
Njëra rrugë ushqen tjetrën, të dyja askundin”.

U shfaq një diell i dytë, planeti Nibiru 
me të njëjtën ethe floriri edhe ai.
Gjemb mbi bisk trëndafili u rrit fjala “kaq”:
“Kaq vlerë pra, pat heroizmi?

Tradhëtuam çastin për përjetësinë,
tani-në për të ardhmen,
siç të ardhmen kaherë për tani-në,
Një problem me kohën
si specie trashëguam,
apo thjesht në gjen e kemi tradhëtinë?

Këtu-në për atje-në që josh me hire largësish 
gjithashtu tradhëtuam,
racë iluzore e një planeti skllav
lidhur me zinxhira orbite, 
Po një qiell blu veshur gjithmonë,
si sorollatësi i vobektë këmishën e vetme përditë”.

Flap door

Të hapja një deriçkë të vogël për maçokun tim u bë e domosdoshme. Dikur kam kujtuar se deriçkat e vogla të hapura në dyert e jashtme për qenin a macen shtëpiake, ishin maniera britanikësh apo amerikanësh, të cilët shumëçka e bënin ndryshe, duke filluar që nga përgatitja e një rriske buke me gjalpë e deri tek mënyra se si  rrihnin fëmijët në mënyrë edukative. I shikoja në TV, pragmatikë në gjithçka, dera e qenit që hapej e mbyllej horizontalisht e vërtetonte shpirtin praktik të tyre për të njëqindtën herë, ndërsa rrahja e fëmijës duke e mbajtur përmbys në prehër për t’i qëlluar me pëllëmbë byçkat, pa nerv, e sidomos pa kërcënim, me një ritëm makine, m’i sillte më të qarta përparësitë e mekanizimit perëndimor. Më në fund vinte shprehja që i vinte kapak çdo gjëje: “janë praktikë, dihet, e ka thënë Lenini atë, komunizmi eshtë elektrifikimi plus prakticizmin amerikan”. Por që të vij prapë tek deriçka: ajo u bë e domosdoshme pasi erdhi vera. Maçoku dilte jashtë pa teklif, por dera duhej lënë hapur për të kur të kthehej, e kjo sillte brenda jo vetëm zhegun nëntropikal gjatë ditës, por edhe një mizëri të vërtetë insektesh, sidomos pasi errej. M’u kujtuan ato deriçkat që shikoja në TV në fëmini, bardh e zi, ardhur me Stan Laurel apo Buster Keaton, edhe mendova se të ishe “amerikan apo englez” na qenkej një çështje krejt tokësore dhe zgjidhje halli para së gjithash.

Pa e zgjatur shumë thirra marangozin, dua një flap door për mace, i thashë, punë që bëhet, më tha, dhe vërtet, pasi punoi disa orë, më në në fund deriçka ishte aty, në pjesën e poshtëme të derës, një kanat i tejdukshëm plastik që hapej e mbyllej vertikalisht, mjaft që ta shtyje pakëz me gisht. Maçoku e pa në fillim si i hutuar atë katror të ri drite që edhe ishte “jashtë”, por edhe s’ishte, pasi “jashtë” tani u bë diçka që mund të prekej me putër. Pasi e prekte, kanati epej pak, por menjëherë vinte prapë në vend, duke ndenjur gjithnjë në atë gjendje dyzimi, me të cilën maçoku nuk ish mësuar, pasi gjer më tani, kur shikonte jashtë do të thoshte jashtë, pra mjaftonte të ecje për atje, nuk kalohej ndonjë pengesë, pragu nuk ekzistonte, çdo gjë ishte e nënkuptuar. Ndërsa tashmë papritur çdo gjë ndryshoi, një mur i çuditshëm iu ngrit përballë, i çuditshëm pasi ishte i tejdukshëm, dhe tejdukshmëria ishte diçka jo vetëm e re, por ndyshonte gjithë regullat e lojës. Dhe, përveç kësaj, ta bënte të qartë ndarjen e komfortit me lirinë, brenda-n e ngushtë me përjashta-n praktikisht pa kufi. Ai e studjoi për një kohë të gjatë deriçkën, e nuhati me shumë kujdes, por nuk mund të them në kuptoi shumë nga ajo nuhatje. Sepse vazhdonte të ish po aq i paftilluar sa dhe më parë. M’u bë e qartë se maçoku im nuk merrte erë nga transparenca. E tejdukshmja nuk i thoshte gjë, madje e hutonte. Një derë e mbyllur, opake, ishte aq e qartë, ajo do të thoshte “ndal”, ishte një kufizim pa nëqoftëse dhe sikur i lirisë, një lloj muri që para se të ndante, të mbante brenda. Dhe atë mur maçoku e kuptonte, nuk merrej me të, nuk e nuhaste, ngase ia dinte erën, dhe kur donte të dilte jashtë thjesht mjaullinte me një zë të veçantë, që e përdorte enkas për atë kërkesë, për atë lutje, dhe liria praktikisht i jepej nga një dorë që e hapte derën. Ndërsa tani ishte ndryshe, tani dera ishte dhe nuk ishte e hapur, tani kërkesa nuk bënte më kuptim, dhe vetë të hapurit e atij drejtkëndëshi drite kishte diçka të pabesë, pasi hapja nuk ishte vendimtare, por vetëm për një hop, shansi jepej për aq shkurt, sa hap e mbyll sytë, e pastaj kishte ikur dhe e gjithë drita bëhej përsëri mashtruese, iluzore, e prekshme, atë e ndjente me hundë dhe putër përsëri, ajo ishte atje pa qenë aty, dhe e gjithë kjo gjendje e dyzuar shtillej aq kapitëse, sa që dukej si një endërr e keqe, e kësisoji ai largohej nga dera, sillej vërdallë nëpër shtëpinë e njohur, e cila kishte aromat e pangatërrueshme, territore të ditura e të shenjuara me kohë, ndarje të qendrueshme hapësirash e zotërimesh, qoshesh të parapëlqyera, të buta, vende për gërricje dhe shkrythje putrash, gjithë me shpresën e kotë që të vinte pastaj tek dera dalëse dhe ta gjente të ndryshuar atë portal për në universin tjetër, ta gjente më në fund një çarje të ndershme, ku dritë do të thoshte, natyrisht, edhe liri e dhënë si ajri, e kjo të mos ishte një fazë tjetër nga “brenda” me kufizime dhe aroma të mbyllura shtëpie. 

Nuk mund të them saktësisht sa vazhdoi kjo gjendje deri sa erdhi çasti vendimtar: pashë se si maçoku uli kokën si një dem para vërsuljes kundër toreadorit, mori vrrull dhe u hodh si vetëtimë kundër deriçkës plastike, e cila u dha lehtësisht dhe ai e pa veten sakaq përjashta, në liri. Turri e kishte shpënë rreth një metër a dy matanë, të paprekur. Atij iu desh një grimë kohe të ndërgjegjësohej që ish i padëmtuar, pastaj që ish përjashta, e pasi u sigurua për të dyja këto, shikoi plot kureshtje ç’kish mbetur pas, nga ajo hedhje heroike që do të thoshte mbase edhe vdekje, dhe ajo që pa ishte me siguri e çuditshme, pasi e këqyri disa sekonda me vëmendje. Katërkëndëshi që la pas i dukej tani i errët, i ngushtë dhe mbase nuk e besonte dot se si “brenda” ishte shndërruar në një frëngji prej bunkeri. 

E njëjta skenë u përsërit kur u kthye në mbrëmje, veçse tani terri ishte jashtë dhe frengjia e errët e ditës u shndërrua në një drejtkëndësh drite, i cili po ashtu nuk jepej vetishëm, por duhej sulmuar. E pashë të gjithë vrundullin prej demi me kokën ulur, këtë radhë me kahje të kundërt, hyrjen e vetëtimtë për brenda, të siguruarit se ish ende i padëmtuar, pastaj që ish brenda, në zonën e njohur të komfortit me dritë, dhe shikimin prapa, nga dera, ku frengjia ngjante e errët dhe liria aq e ngushtë, sa të mos e besoje dot.

Nuk di nëse do të mësohet një herë ta shtyjë butësisht atë derë lëkundëse e të dalë e hyjë pa dramë përmes saj. Por me siguri ajo deriçkë e bëri ta shikojë me tjetër sy edhe lirinë, edhe komfortin. Dhe mbase është më e drejtë kështu, thashë, ndërsa shikoja deriçkën për kafshë shtëpiake blerë tek Home Depot aty afër, që në fakt ishte një membranë gjysmë e përshkueshme mes dy universesh, mes së cilës depërtonte gëzofi i zbutur i botësë sanëh. 

Ti hyre nga dritarja e avionit

Rrjedh hapësira, vonë do të thotë

se vendi më s’vjen, ndërsa ti pa ku

një kur i çmuar mbetesh.

Murishte mjegullash.

Kuvli të vetmive pas avllish me avull.

Nëpër sheshe fluri firojnë randevutë.

Ky metropol resh

i varur si krahasim i vrërët për gjithë ç’kemi bashkë

duhet të prodhojë shi

e gjithë ç’vjen me shirat,

prodhime trishti pa hile.

Retë vetëtimat i mbajnë si teshtimat

zonja me shami.

Shquhet diku një ylber nën mëngë.

Dhe aty vetëtin:

a mund t’i kërkosh një reje të mos rrijë e vranuar?

Të thërrmon pamundësi e ngushëllimit,

më shumë se vetë vakia.

Metropolis,

kolonat e llërëve për kokën bërë gur

në gjuhë të huaj,

që s’ndjen ngaqë donte të ndjente më shumë.

Një banket me gota dhe sini

me kokën time prerë

nga teh i përkushtimit…

Kokë tjetër më ka mbirë ndërkaq

me tjetër dashuri,

ku ty të tradhëtoj me ty,

bisht zhapiu qafa ime pjellore,

i do dashuritë si shiu, vende-vende.

Jam gjasë

me gjasë,

një gabim i shpërndarë

si këto re të mëdyshura,

i jepemi njëri-tjetrit si holograme,

veç e zbrazët luga vezullon

argjendin e pritjes,

dëshirin e fshehtë

të grabitjes.

Ç’portokall

pas stendës ambulante të resë që shuan diellin,

sheshi avullor

për randevunë me ty

nëpër flurin e hollë

ndërsa boshin njëri-tjetrit përqafojmë.

Zgjohem. Zot, si shijon asgjëja jote!

Mbetur në Jug

(Skena: Një skelet ushtari i Veriut mbetur në një pemë me cerga myshku spanjoll, gjatë Luftës Civile, diku në Jugun e thellë të SHBA. Rrethana s’dihet dhe s’duhet. Siç as viti. Është dit’ e gjithë shenjtorëve. Hell-of-inn.)

Hollohet Hëna dhe gisht i vejushës,

Unazat i rrinë lirë e më lirë,

Ajo netëve i heq lehtë e me lehtë,

Në gjumë guxon gjithnjë e më shumë,

Ai dot s’e njofton se ende s’ka vdekur,

Ka mbetur në cergat e drurëve në Jug,

Pëlhura të holla si tenda parrisi,

Ku ngecin flutrakët që heqin Veriut.

Vejushat e zeza pinë lëngje pëlhurash,

Përposht krokodilët rrëshqasin e s’mundin,

Një gjol vjen rrotull me avull të butë,

Hukasin zombie ndër lule pishtarësh.

Ntrashet terri e nuk shtillet dot vorbull…

Larg vegojnë dritat, dëftejnë Veri,

Yje që bien,  këputur nga filli,

Nga qafa vejushash të bardha me borë.

***

Me sqimë prej femre, hire kuajsh,

Trokasin ca pulse, si foshnja nëntë muajsh,

Lëkurën e pritjes, dëshira zhguajsh,

Ah, derës sime me trokitje të huajsh…

(…dorëza nga brenda gjithnjë më shumë

Është gati të hapet prej saj, sime vesë,

Të kapet si dorë dashurori në gjumë).

Ushqehem me vesë e me ç’sjellin folesë

Zogjtë që më dinë ndonjë korbogallof,

Me shpresën e shpezës se shpejt, një mëngjes

Krahët do rrah e në ajër do brof;

Kam mbetur në pemën e Jugut me cergë

Pështjellash dhe shtjellash prej myshku spanjoll,

Me vite e ditë pa lajm e haber.

Fësh-fësh fëshfërima ca kumte të hollë,

Që eshtrat m’i ngjethin, m’i ftohin akull,

“Ti di që nuk di më në fund e paprerë”,

Më flet me fletë e fjalos si orakull.

Mbi grykësen grykëse si nxënës në shkollë.

Kam uri për padije, se dija m’është tmerr,

Më zi dhe se cerga e myshkut spanjoll;

Klavikulës kafka diç ruan në erë,

Diçka mos mësyn përmbi karakoll,

Kinse përgjon për një lajm e haber,

Me frikën e lajmësit me lajmin si njollë,

Shtërgje shtrëngate, pëllumba postjerë

Vegojnë e s’më shohin si t’isha një troll

Në bodrumet e natës i tretur në terr…

Për mua tash flasin si t’isha skelet

Në pemë-merimangën mes bluz-ligatinës,

Shpëtim sikur s’kam nga kjo pemë e këto fletë,

Poemë vargje-pranga në buzë të luginës.

Kallamishtes gishtot e natës së fundit

Pësh-pëshën për mua me plot qesëndi,

Tek mblidhin brilantet e rënë të Saturnit

Nga unaza që lirë e më lirë po i rri,

Dhe kokrra gruri të çmuar prej duajsh.

Lëkundem në erë… lëkundem në derë…

Ah, derës time me trokitje të huajsh.

Ata vijnë për një reng e jo ëmbëlsirë[1],

Dhe dot nuk i tremb, dot nuk i zboj,

Tek tundem mbi derë, si këtu në errësirë

Si trembësi i korbave në fushën me ftonj

Tremb korbat e nxirë.

Ftues dhe zbues: Happy Halloween!

Me gishta vejushash, me dyll karameli…

Fryn era kallkan e kokallat m’i ngrin,

Tutkalle ndërfushash, zamkë zabeli,

M’i ngjitin pas drurit e trungut gollganat

Dhe kufjet e veshëve më bëjnë sikur

Diku për dikë po bien kambanat,

Dikë për diku do nisin dikur.

Femur i murrmë, brinjë e flijuar,

Thyer në mes për Gruan, dështake,

Shenjtor e dëshmor gozhdë-ngulur në duar

Mbërthyer skeleti pas frymës prej flake:

Krenia e flisë vdes më në fund

Dhe mbetkësh një pse si tel sacrifice,

S’trembe kërkënd, s’dhembe kurrkund,

I mpirë si mbi flokët një krah karfice.

Pyes kaq keq pse duhej flijuar

Dhe fusha e Jugut kaq keq pse më desh,

Ky jerm syçelët dhe kjo ëndërr fli-zgjuar,

Lakuriqi i natës që s’di kur u zhvesh.

***

Kjo rrjetë s’di më mban mos bie a iki?

M’gabon, siç e gaboj, herë-herë shikimi,

Një fill floriri s’njoh më nga zinxhiri,

Pelinin nga mjalti, një murg nga jesiri,

Këndelljen’ hammock[2] nga therja amok,

Veriun që rend nga Jugu ulok,

Dhe vetë më nuk di në më dua të shkoj,

Vramendjet zbuluese i nis, pararojë,

Mendime më kthehen, të vrarë e zalisur,

Hallka që s’dinë në kanë lidh’ a stolisur,

Me lodhje prej kafshe të kotur katoit,

Mendje s’më japin në duhet të shkoj,

Kush në më pret, a rrjedh më përroi

Me borxhe në fyt

Drejt vjeshtës së dytë…

Gjymtyra-gëlqere ka zënë e nuk do,

Si çdo skelet ëndërron, domosdo,

Për famë e për zulmë, - të bëhet fosil, -

Nga bregu i erës te bregu jeshil.

“Lavdia për eshtrat

Si zahireja për vjeshtrat”,

Ma thotë nga mot një kolibri janari,

Tek varem si fruti me frikë nga hambari,

Se sqepat s’bëjnë këngë, por puthje sqepari.

Mendimet më kthehen të lodhur, zalisur,

Kafaz i kraharorit më ndihet fajtor

Për ta që i la të nisen pa nisur

Mirë borë e Veriut në Veriun me borë…

Më kthehen mendimet të ftohtë, sikterisur,

Dëshmi nuk japin se s’janë dëshmorë,

Ndryshken medaljet e qajnë të lektisur

Si unë për një gjoks që s’u bë kraharor.

Gjethishtja e Jugut në degë fëshfërin,

Pëlhura e bardhë me mall më pështjell,

E heshtur si hënë, e qetë si qefin,

Me mardhjen prej nate që shtillet për qiell,

Vijnë zogj prej Veriut, veç fryn për atje,

Lë boshin e errët në lukthet e fushës,

Trëndafili i erës mbin fill, si i ve,

Si Hëna holluar dhe gisht i vejushës.

---

[1] Formula trokitëse e fëmijëve në festën Halloween është “trick or treat”, që lirshëm mund t:e përkthehet “reng apo ëmbëlsirë”

[2] Një rrjetë që shërben si shtrat apo ndenjëse

Metromuzg

Si një treadmill shkon e kund nuk shpie rruga,
Djeg kilokalori kujtimesh më të ëmbla 
Nga ç’thonë manualet për një jetë të rregullt
(Gishtat më s’i shpoj për gjak vëllami, 
Por për t’ëmblin tim që mat me ankth sëmundin).
Borxhin e dritës po kthejnë mbrapsht dritaret,
Unë timin dot s’e kthej…
Kështu më bie muzgu 
Me drurë këmbësor.

Një menisk vagoni kuiti nëpër kthesë,
Treni qen besnik ndjeu mort sërisht,
Eshtra metalike ndjeu mot të prishur,
Shkon e kund nuk shpie, 
Vjen e kënd nuk sjell.

Borxhin e ditës s’ma kthejnë trotuaret,
Borxhin e mbrëmjes s’ua kthej dot dritareve, 
Bie ora ime e Arkeopteriksit, 
Rrëshqanorit tim i mbijnë krahë dëshiri,
Më brof nëpër shpatull syth evolucioni:
S’të thashë lamtumirë, o dinosauri im, 
Lamtumirë s’të thashë…

Ranë të flenë të madhin saurët e shtangët,
Në parkime falas ranë të flenë mustangët,
Me ç’më rrjedh nga zogjt dashkam një fole
Më ndonjë degë godine, 
Me ç’më tha fizika dashkam një shpjegim
Fandaksur në formula
Me përkufizime.

Kur i thanë “i ri” s’e menduan kohën,
Lashtohet ky qytet se shpejt plaket hekuri, -
Siç gruaja dhe uraniumi,
Ka kohën e vet 
Të gjysmëzbërthimit, 
Moshë e ndryshkut: 
Merr frymë e oksido
Rropullitë e tua,
Thjesht një këmbim lëndësh, pra, e gjitha,
Dhe kujtimi yt po kështu, 
Gjysmëzbërthehet, ajme, dhe ai,
Pah i ndryshkut tënd
Më mbulon mëlçinë
Edhe zëmrënë.

Më i hidhur zhgënjimi i insektit
Nga gonxhja plastike se sa nga rrjetë e meri mangës,
Zbërthehet oksidi mbi gjymtyrët e urës
Si këmishë prostitute, 
Mbi gjymtyrët e mia 
Bien luspa të vjetra mbretërimi
Të ish llojit sipëran.

Një tabelë lokali u sëmur sërisht, 
Me verdhëz Ballkani: 
“Brick”.
Haleluja, ka shpresë për ethe
Dhe fërgëllimë, 
Bujtin njerëz të huaj
Që bakshishet llogarisin gabim 
Kësaj nate me dritare që kthejnë reparacionet e ditës pa ty,
Përqindje të ftohta
Baluket rrëzojnë mbi tavolina.
Një trëndafil i lodhur ambulanti që dot s’u shit
Pështet fletët mbi suprinë.

Fytyra jote feksi një çast (wie einst Lili Marlene)
Prapa e pas parvazeve të kujtesës,
Më shumë si mëllaga e një plage 
Se sa si plaga e një mëllage,
Plagët kanë kohë gjysmëmbërthimi
Si këmisha e djaloshit tek shtir mosvëmendjen.
Fytyra jote theksi një çast.

Mbi rrafshnaltën e malit mbinë parafjalët,
Të vetmet bimësi që mund të mbijetojnë ckërkat e tanisë,
Një bagëti pa zot kullot aty-këtu pari,
Zënë zilet e brejnë vetminë dhe barin,
Lëpijnë gurë kripe
Si një vaginë të ashpër
Shajaku.

Një pra e kafshuar në rrënjë si kokë ushtari,
Një kështu e shqyer (gjëmb endemik gomari që sfidon gjëmbin e Tolstoit)
Presin shiun e mbijetesës, ndërsa thundrat 
Largohen për të tjera mizori në mugëtirë.
Do të vijnë fshatarë për të bërë mullarët e tyre të verbër
Me cfurqe të mprehtë tri-dhëmbor, si perëndi të muzgut,
Rrugë tjetër s’ke,
Njom ca baltë krijimi me nofulla sekreti
Dhe ngjite kashtën
Me dashuri të denjë prej zogjsh për foletë
Nën sqetullën e pasigurt të drurit këmbësor
Që po të ndjek teksa ti
Si ai ecën e për kund nuk shkon.

Euleriane

1.

Nëqoftëse bujku nuk don t’i këndojë parmendës apo qëndistarja gjilpërës, kjo vjen ngaqë mjeti i punës e vret dëshirën për art. Napoleoni nuk do këndonte kurrë për një top zjarri, as Schumacheri për një Ferrari. Romanca ime me numrin është vrarë që në shikim të parë. I ikim njëri-tjetrit pas orarit zyrtar, përshëndetur ftohtë e pa u parë, nga numër bëhem gërmë, alfë e parë, fjali hyrëse në bar, konjaku ngjyrën e ka marrë nga ju, o lisat e gjatë… konjak lisi, femër fisi, aq më lektisi kjo dalldi mbrëmësore e shkronjës, sa rimat vetiu buisin, si perlat nga gushëza e zonjës.

Një Lindt gris mbështjelljen ar dhe membranën gjithashtu një protozoar, proezi bie mbrëmja përmbi trotuar, çliruar nga numrat jam shkronjëtar, shkronjëtar, shkronjat latine, numrat arab, kuptohet vetiu se për nga marr, fjalë, fjalë, fjalë e sipar, një belly dancing arab feks nga një dritar, (mashkullore dritarja, për rimë, kaf e cigar), formula flokëlëshuar e Eulerit kësisoj sa herë me ka vrarë!

“Geek” balukedredhur me funksione të Njutonit, bikutinat e mia të fshehta, hyj në bar, baristi më ngjan i shqetësuar si Lajbnic mbetur pa përgjigje.

Pse kaq i ngrysur, pyet më e padëshiruara nga femrat, tërhequr nga magneti i vjetër i dy të pafatëve.

Nga formula e Eulerit, them kot.

Ç’është kjo, pyet tjetra që ndërkaq e kam pagëzuar “laraskë”, ndonjë bandë e re muzikore e metrosë?

Jo, i them, është çfarë përmbledh pesë numrat më të hatashëm të universit e i bën bashkë, u jep kuptim.

Numrat? E papërfillura dëften interes. Papritur më përzihet – lisi i gjatë i konjakut ka patur insekte dhe qukapikët e pyllit të tij qëlluan përtacë. Ose të velur.

E, numrat, i them.

Cilët janë ata? Ajo është e pamposhtur, ka durim teleskopik, këtë duhet ta kisha vënë re qyshse ka arritur të kapë këmbët e saj alkoolike në ato rrjeta makabre prej plake dhe deti.

e, pi dhe i, i them i sigurt që në mos për psiko, do më marrë për “nerd”, domosdo - kam edhe unë të drejtën time të pi limonatën i pashqetësuar nga përfillja e të mospërfillurave.

Më the sikur janë pesë, këmbëngul ajo.

E pabesueshme. Por unë rri i pamposhtur. Pas heshtjes së gjatë, të cilën ajo e dëgjon me po aq vëmendje sa të tre numrat magjik, flas më në fund: njëshi dhe zeroja!

Sytë e saj u zmadhuan, por pa u bërë dot ende dy zero. E pamundur, tha. Por pa shpjeguar më tej se çfarë ish e pamundur. I dhashë fytyrës shprehjen “si të duash”, të cilën e zotëroj mirë. Prisja që tjetra të fyhej e të ikte në anën tjetër të barit mbushur plot me numra primitivë, me shtatëmbëdhjeta të çmendura apo pesa budallaqe. Por ajo nuk luajti që aty.

Nuk e mendoja kurrë që dikush do më fliste për njëshin, tha. Kurse për zeron… as në ëndrra jo.

Gota e limonatës kishte shkuar në gjysmë pas 27 minutash. Kjo nuk do të thoshte se më duheshin 54 minuta ta pija të gjithën, por se për 54 minuta do kisha konsumuar gjysmën e gjysmës. Dhe një të tetën për 81 minuta…

Nuk e kisha besuar qëdikush do më fliste për njëshin, tha tjetra duke me thyer kristalin e serisë numerike, e cila do të më linte përjetësisht aty, me një limonatë pambarim e bar që s’mbyllej kurrë me banakjerin Zeno.

Kush të tha se mund të flas për njëshin? Nuk mundem, i thashë.

Syte e saj pulitën zhgënjimin fillestar. E njoh atë kotiledon fasuleje që mbin nga pambuku i lagët i syve të femrës.

Kurrë s’kam mundur, vazhdova i thyer.

Në vend që tjetra të ikte, më pa me admirim.

Pra, edhe ti qenke përpjekur, pyeti me zë të butë.

Po, i thashë me një rrëfim kapitullues, sinqeritetin e të cilit s’e ka dëgjuar akoma ndonjë prift pas grilash gjermësot. Dy mijë vjet janë një pothuaj asgjë, vërtet.

Nuk mund të thuash që s’jam përpjekur, përfundova.

U pamë pa folur, ama gjithë duke e përkufizuar njëshin siç ndodh gjatë shikimit sy në sy, duke e lënë veten të përplaset në pasqyrat pa fund të tjetrit, e duke kapur për një grimë veten e fundit, atë që nuk pasqyron e s’pasqyrohet dot më, aty ku është njëshi, domethënë një hije e tij tek vrapon të zhduket pas murit më të afërt të shpellës, ajo vrimë e zezë e syrit që thith çdo rreze dhe e përthyen në kushedi ç’dimension shumëfish të treshit të tmerron me kuptimin e vërtetë të çastit, atë kokrrizë silicore të kohës, nuk ka njeri të gjallë t’i qëndrojë shikimit të drejtëpërdrejtë të llojit të vet, një krah fosil rrëshqanori fluturues të sjell doemos “në vete” pastaj, tek e zakonshmja kapitulluese, të bën rob - ne kujtojmë të Zotit, apo të matricës, të një lloj vargoi që duhet të jetë sa më i pakuptueshëm, kur në fakt na bën thjesht rob të asgjësë, i tillë është thelbi i njeriut, të jetë rob pa i përkitur askujt, lloji më i pashpresë, pasi nuk di prej çfarë apo prej kujt të çlirohet.

Dalja nga vrima e zezë vjen me pasoja, graviteti është skulptor i dritës që përcjell Davidin, të gjitha vajzat në bar ishin sot të zëna, të përfillura bajagi, tryeza ime ishte bosh, domethënë me një njëri, dhe ky isha unë me askënd, karrikja bosh nuk tregonte asnjë shqetësim prej asgjësë, zeros plotëse si një hënë e pangrënë kurrë, cigarja ishte djegur e gjitha pa e thyer shtyllën e hirit, cilësi e mirë, mendova, kamarjeri u shfaq si një numër ireal, rrënja e minus njëshit, “i”-ja elegante, një “unë” e përkorë, gërmëvogël, që më shqetësonte gjithnjë kur vihej në funksionin e logaritmit natyror, atje në të dalë të formulës së Eulerit. Nuk do isha matematicien i klasit të parë, sipas Gaussit, pasi në formulën e Eulerit kisha probleme pikërisht me numrin “i”, i cili sillej aq mirë, pasi i pajtonte të dyja rrënjët e njëshit, por nuk ishte kjo që më shqetësonte: ajo “i” ishte cfarë nuk ishte unë.

Çfarë do marrësh, pyeti kamarjeri, me thjeshtësinë e një bizoni.

Një espresso, thashë.

Ai pohoi me kokë.

Bëje dopjo, nxitova të thosha, dhe kur sytë e tij miratues thanë prapë OK, m’u duk sikur shpëtova nga diçka e jashtëzakonshme.

2. 

- Unë nuk jam gjasë. Jam një po ose jo, e sigurt si vdekja, - tha ajo duke valëvitur flokët në erë me krenarinë e një flamurtari.

- Por ishe e tillë deri sa pa u shfaqur.

- Gjasa nuk isha unë, në të vërtetë ishe ti.

- Si kështu?

- Thjesht sepse gjasa është perceptimi i vetëm i mundshëm i botës.

- Ç’po thua? Nuk kuptoj. Unë jam unë. Jam një dhe i sigurt… Si jeta!

- Ashtu të duket. Ja, thuamë, sa gjasa the se kishte që unë do të të shfaqesha në këtë… ëndërr? Po të vërtetën, ama.

- E-hëm… 30 për qind.

- Ja pra!

- Çfarë?

- Ti nuk je ti…

- Po çfarë qenkam unë sipas teje?

- Ti jeni njëqind vetë, tridhjetë nga të cilët ishin të sigurt se unë do të vija, ndërsa shtatëdhjetë të tjerët ishin të sigurt për të kundërtën.

- Nuk kuptoj. Unë jam vetëm një njeri.

- Po të ishe një, do të kishe një mendje. A nuk ke thënë ndonjëherë “jam me dy mendje” për diçka?

- Po.

- Kjo do të thotë se je të paktën dy vetje.

- Por jo njëqind, ama! Pse të mos jem dhjetë, nga të cilët tre ishin të sigurt që ti do të vije?

- Dhjetë ishe. Thjesht nuk doja ta përdorja dhjetën sepse nuk e dua komfromizmin. Sistemin tonë dhjetor, me të cilin kaq keq jemi mësuar, si me çdo voli që na bën të harrojmë domethënien. Në të vërtetë, fjala “përqind” është e përbindshme, diktatoriale. Sa herë përmendet ajo, më kujtohen “qindshet e zeza” të literaturës ruse.

- Hm.

- S’e ke menduar ndonjëherë? Sikur baza të mos ish njëqind, por, të themi, nëntëdhjetë e nëntë, dhe ti të ishe 33 për nëntëdhjetë e nëntë i sigurt se unë do të vija…

- Po?

- Atëherë do të ishe vetëm tre vetje, njëri nga të cilët i sigurt për shfaqjen time.

- Të jem tre, sidoqoftë, më pëlqen më shumë. A nuk thonë se gjithë gjërat e mira janë tre?

- Thonë. Për më tepër, si numër tek, ta mundëson vendimin. Në këtë rast, me shumicë votash, dy kundër një, vendimi yt do të ishte se unë nuk do të shfaqesha.

- Por ky do të ishte një vendim i gabuar…

- Vendim i shumicës nuk do të thotë vendim i drejtë.

- Hm.

- A s’të duket kështu… të themi, të paktën, për rastin?

- Po. Por po vras mendjen se ç’na duhet atëherë shumica?

- As unë nuk e di. Por po të them: në qoftëse je i pasigurt, sado pak, sikur një thërrime pasigurie në paç, atëherë je më shumë se një vetje. Dhe, sidoqoftë, nuk mund të jesh assesi më pak se tre vetje. Sepse dy do të ishte në të vërtetë ngrirja jote, “gjysmë për gjysma” e famshme. Barazpesha. “Vet i dytë” është mbarimi yt.

- Nuk të kuptoj…

- S’ka gjë. Aq më mirë. Besomë. Kjo na bën më të afërt. Po thosha që sa më i vogël të të bëhet dyshimi, sa më shumë i afrohesh sigurisë, aq më shumë vetje ke në vete.  Interesant, apo jo? Si çdo paradoks. Filizi i mëdyshjes së parë kërkon vetje pa fund. Siç dhe siguria pothuaj e plotë, por jo krejt. Për t’u bërë më në fund ti dhe vetëm ti e një i vetëm, vetëm në rastin e pamundur të sigurisë absolute.

- E frikshme.

- Çfarë?

- Kjo mizëri…

- Nuk ke pse të ndihesh keq me shumësinë e vetjeve të tua… Pastaj e për më tepër, ato njëqind vetjet e tua të brendshme kanë, edhe ato, secila njëqind vetje të tyret.

- A?

- Po s’do mend. Pse u dashkërka që ata të jenë ndryshe nga ty?

- Hmm… jo, s’ka pse të jenë… Ke të drejtë.

- Ti je maja e ajsbergut.

- E frikshme. Këta tiranë të brendshëm.

- Nuk janë tiranë, më shumë se sa janë aleatë të heshtur. Pastaj edhe siguria e tyre nuk është aq e sigurt sa duket.

- Ah, a nuk u ngatërrua një çikë si shumë puna? Nuk të duket?

- Kurrkush nuk ka thënë se ka qenë ndonjëherë e thjeshtë.

- Po, por sikur u bë menjëherë një “kallaballëk” vetjesh brenda meje. Me progresion gjeometrik. Një qind herë një qind janë dhjetë mijë!

- Oh, mos u kastigo kot. Ata janë virtualisht të pandjeshëm. Ja, ti deri tani nuk i kishe ndjerë, apo jo? Deri tani ti mendoje se ishe vetëm një “unë”.

- Po. E vërtetë.

- Në rregull. A nuk thonë se shpirti shëtit për të bujtur në një tjetër trup?

- Pas vdekjes? Po. Thonë.

- Dihet se të vdekur ka më shumë se të gjallë, të vdekurve nuk u thonë më kot “të shumtit”. Ka një tepri shpirtrash, superprodhim I kapitalizmit të vdekjes. Çka na thotë se më se një shpirt bujt tek i njëjti trup. Tek i yti në këtë rast.

- Trupi s’është hotel.

- Po pse jo? Tregomë ku ndyshojnë?

- Trupi dhe bujtina? Hmm… Nuk e di… Por, sidoqoftë: edhe?

- Gjithë këta bujtës që sjellin bujtësit e tyre, të cilët edhe ata…

- Oh. Mjaft! Po ndjej një gumëzhimë bletësh brenda meje.

- Një gjasë për mjaltë. Ha ha ha.

- E urrej gjasën. Nuk jam mësuar me të! Më ka folur së brendshmi vetëm një zë, vendimtari, të cilit i besoj më shumë edhe se… vetes… Mirë, e di që nuk bën kuptim kjo që sapo thashë, s’është nevoja të ma shtiesh në sy.

- Zëri që të flet është ai që fitoi nga debati i pazëshëm mes gjithë vetjeve të tua. Mund të ketë qenë i vetëm kundër mizërisë.

- Po më thua se vetjet e mia nuk janë të barabarta? A thua nuk ishte e ndërlikuar mjaftueshëm gjëja edhe kështu? Duke i marrë ata si të barabartë. Mjaft që t’i numëroje dhe…

- Po nuk ka si të jenë. As ti nuk je i barabartë me të tjerët. Pse do të jenë ata mes tyre?

- Hmm…

- Me veten nuk bën dot kaq shumë hile. Demokracinë kërkoje jashtë vetes. Brenda vetes ti nuk mund të kesh luksin t’i konsiderosh të gjitha të barabarta.

- Po… bën kuptim. Sa më shumë e mendon, aq më shumë kuptim bën.

- Ti me siguri që e ke një vetje të favorizuar.

- Hm… Po sikur…?

- Sikur çfarë?

- Sikur të jetë ajo që më parapëlqen mua më tepër se të tjerat? Pra që unë të mos kem asnjë zgjedhje për unin tim…?

- Pikërisht. Ajo të zgjedh sepse mundet. Si më e fuqishme se të tjerat.

- Pra del se ajo vetje është në fakt uni im. Ai i vërteti.

- Mos harro se edhe ai ka ata të vetët.

- Ndër të cilët po ashtu njëri është më i fuqishmi. A s’e sheh si e gjitha kjo po zbret aq thellë, saqë nuk di nëse mund të kapet dot më? Tani po e kuptoj pse po thosha “e frikshme” pak më parë.

- Është pothuaj fatkeqe: ti kërkon njëshin identitar, ndërsa gjasa, për të cilën po flisnim, e zhduk identitetin, ajo është një mohim i njëshit. Fjala “një” është fjala më e madhe që ka thënë ndonjëherë njeriu, koncepti më i madhërishëm i tij. Zeroja, aq e përfolur, nuk është veç një rrjedhojë, ajo lindi nga njëshi, ose edhe bashkë me njëshin, të dy janë gjendje mendore, sikur çifti mish e thua, kur thua njësh ke menduar edhe zeron, sikurse kur thua dritë, ke menduar errësirën, sepse e para nuk kuptohet pa të dytën, e në këtë këndvështrim, njëshi është vërtet “zero e fyl”, dhe vërtet, kur themi një nënkuptojmë zero dhe kur themi zero, nënkuptojmë një. Nuk është se më josh më aq shumë dialektika e të kundërtave si dikur, jam e rritur tashmë: fjalën e kam që midis njëshit dhe zeros nuk ka vend për asgjë tjetër, pra ata të dy janë të vetmjaftueshëm, njëshi është identitari dhe zeroja është ajo që e mundëson ekzistencën e tij, duke e bërë atë të perceptueshëm, dhe perceptimi është lloji më i rëndësishëm i realitetit. Gjithë numrat e tjerë janë relacione të njëshit, lidhje të tij, janë njësha të organizuar ushtarakisht; ata janë madje rob deri të njësive tona. Dhe mu aty midis zeros dhe njëshit, ku s’ka vend për gjë, domethënë ka vend për Asgjë, në atë hapësirë vigane, fshihet dhe bën strofkull besimi, dhe, sikurse njësh do të thotë zero, besim do të thotë pasiguri. Ka një arsye pse nuk ekziston (dot) një përkufizim i probabilitetit, siç dhe i çdo ndjenje tjetër. Aty midis zeros dhe njëshit fshihet turma, kolektivi, bashkësia, dhe ajme! Pjesëtimi! Raporti. E ke menduar ndonjëherë pse pjestimi është i pamundur ose jofunksional me zero dhe një? Sepse pjesëtimi është raja, jo elitar, ai nënkupton dhe kërkon turmën…, e imagjinon atë, dhe në thelb kjo imagjinatë përbën besimin. Dhe synimi i tij është njëshi, pra zeroja, ose e anasjellta, dhe një synim nuk mund të bëhet dot mjet.

- Nuk po të ndjek dot më…

- Aq më mirë. Gjithë ç’po të thosha donte të të kumtonte se ti je një probabilitet shëtitës në fund të fundit, një pambarimësi orvatjesh për ngjarje pa u bërë kurrë ngjarje, mirëpo kjo fqinjëron formalisht me fyerjen, e cila është një thyesë shumë e hidhur me numurues idhnak dhe emërues plage, kështuqë…